فرم و کارکرد طراحی وب

یکی از مشکلات اصلی کارکرد طراحی وب این است که سایت‌ها اغلب تعادلی در فرم و کارکرد‌شان ندارند. ، بسیاری از طراحان تحت تاثیر مدرنیسم، مدت‌هاست عقیده دارند که فرم باید کارکرد عملکرد باشد. تصور کنید که در هرم طراحی وب یک ضلع به فرم اختصاص داشته و کارکرد ضلع دیگر را تشکیل بدهد. کارکرد بدون فرم می‌تواند خسته کننده باشد و هر چند ممکن است سایت کارایی خود را حفظ نماید، اما برای کاربران الهام بخش نخواهد بود. در مقابل، حتی اگر فرم بسیار پر ابهت باشد، اگر کارکرد سایت محدود باشد، موجب نا‌امید کاربران خواهد شد. بین فرم و کارکرد باید ارتباطی روشن و مستمر وجود داشته باشد. به عبارت ساده، شکل سایت باید به طور مستقیم به هدف آن مربوط باشد. اگر سایت برای بازاریابی ساخته شده، احتمالاً بهتر است بسیار چشم نواز بوده و حتی اگر به دستیابی به اهداف آن کمک می‌کند، باید حاوی مقدار زیادی فایل چند رسانه‌ای باشد. در عین حال، اگر سایت محیطی وظیفه محور است، مانند سایت بانک آنلاین، بهتر است فرمی بسیار ساده و کاربردی داشته باشد. البته تعیین فرم مناسب یک سایت مستلزم آن است که کارکرد سایت به وضوح تعریف شده باشد. متاسفانه، در بسیاری از وب‌سایت‌ها کارکرد نهایی آن‌ها همیشه و در همه حال به روشنی تعیین نمی‌شود. حتی بدتر از آن، همیشه رابطه فرم و کارکرد در این سایت‌ها به روشنی مشخص نشده است.

قانون: اطمینان حاصل کنید که ظاهر بصری سایت با کارکرد آن مربوط باشد.

گویی همواره مبارزه‌ای مستمر بر سر فرم و کارکرد وجود خواهد داشت، و علیرغم این واقعیت، طراحان تقریباً در همه موارد باید طرف کاربرا‌ن‌شان را بگیرند. در واقع، اصلاً نیاز به هیچ‌گونه اختلاف وجود ندارد. فرم و کارکرد نباید همیشه در جنگ با یکدیگر باشند؛ آنها تقریبا در تمام زمان‌ها‌ مکمل یکدیگر بوده‌اند. یک طراحی خوب، باعث می‌شود سایتی کاربردی بسیار بهتر به نظر برسد، در همین حال کارکرد عالی می‌تواند در طولانی مدت، نقصان «حس و دید» یک سایت را جبران کند.

طراحان میانه‌رو این تعادل را درک نموده و سعی می‌کنند از ایده طراحی جامع پیروی نموده و این قانون را در ذهن داشته باشند که اجرای صحیح و یکپارچه تمام جنبه‌ها و کلیت یک چیز بسیار با ارزش‌تر و مهم‌تر از یک جزء تنها است. در واقع، تفاوت واقعی بین یک طراح وب و یک صرفاً سازنده وب این است که اولی نه تنها قادر به اجرای منحصر به فرد و درست اجزای یک سایت است، بلکه وی می‌تواند به کلیت سایت هم یک «نفس» بیشتر زندگی ببخشد.

اجرا: قسمت آسان؟

زبان‌های برنامه نویسی HTML ، XML، CSS، جاوا اسکریپت، جاوا، فلش، سازگاری با مرورگر، ظرفیت سرور و تمام اجزای دیگر توسعه وب بخش آسان طراحی سایت هستند. هر چند یادگیری یک فن‌آوری جدید ممکن است زمان و تلاش زیادی را بطلبد، اما به طور کلی راحت‌تر می‌توان تشخیص داد آیا بعضی از قسمت‌های HTML یا دیگر فن‌آوری‌ها به درستی مورد استفاده قرار گرفته‌اند یا خیر. با این حال، امروزه سایت‌ها پر هستند از مشکلات اجرایی؛ از غلط املایی ساده گرفته تا مشکلات ناشی از ناسازگاری فنی قابل‌توجهی، نحوه ارائه مطالب و مشکلات مربوط به قابلیت استفاده.

تنها زمانی می‌توان یک وب‌سایت را بسیار عالی حساب کرد که مفید، قابل استفاده، صحیح و موجب مسرت باشد. به جز در مورد صحت کارکرد، معنی بقیه موارد بالا تا حدودی ذهنی است. برای این‌که بگوییم یک سایت خوب طراحی شده، اجرای آن باید عالی باشد. یعنی سایت هرگز نباید از کار بایستد. کد‌های HTML آن باید درست بوده و تصاویر به درستی ذخیره شده باشند طوری که صفحه خود دقیقاً مانند آن چه طراح پیش بینی کرده، بارگذاری شود. هر یک از عناصر تعاملی، چه در شکل اسکریپت‌های سمت سرویس گیرنده و در زبان جاوا اسکریپت باشد یا در برنامه‌های اجرایی در سرور مثل CGI، اجرا باید به درستی انجام گرفته و هیچ عملی به هیچ پیغام خطایی منجر نشود. ناوبری سایت باید در همه حال کار کند. لینک‌های شکسته همراه با ظهور بیش از اندازه پیغام خطای آشنای «404: Not Found»، نشانه سایتی نیست که دارد به خوبی اجرا می‌شود. در واقع اگر خطایی هم باشد، باید از خطا‌ها به خوبی استفاده کرده و سایت با آرامی و موقرانه از کار باز ایستد. در حالی که به نظر می‌رسد اجرای خوب نیازی آشکار برای تعالی سایت است، بسیاری از سایت‌ها آنقدر مشکل دارند که ما را مجبور به گفتن قانون زیر می‌کنند:

قانون: اجرای یک سایت باید تقریباً بی عیب و نقص باشد.

چرا مشکلات اجرای در وب‌سایت‌ها شایع است. جوب آن ساده است، چون این صنعت صنعتی است جوان با استانداردهای در حال تغییر. شرایط هنر طراحی وب را در چند سال گذشته در نظر بگیرید؛ خواهید دید که تفاوت‌های زیادی اتفاق افتاده است. علاوه بر این، بسیاری از حرفه‌ای‌های طراحی وب‌ سایت اغلب فاقد پس زمینه علمی در رشته کامپیوتر، شبکه سازی، تئوری فرامتن، علوم شناختی و دیگر رشته‌هایی هستنند که ماتوانند در کیفیت تولید سایت تاثیر گذار باشند. برخی از طراحان ساده‌لوح حتی از تفاوت‌های ذاتی در حال ظهور رسانه وب چشم پوشی می‌کنند؛ مثلاً به مشکلاتی همچون وضوح تصویر، باز تولید رنگ، محدودیت پهنای باند و امثال آن‌ها را نادیده می‌گیرند. طراح وبی که مشرف بر این نوع ویژگی‌های فنی وب باشد مانند ناظر چاپی است که اجازه نمی‌دهد رنگ روی کاغذ در حال چاپ پخش شود. طراحان بزرگ وب باید این رسانه را شناخته و به آن احترام بگذارند؛ رسانه‌ای که شامل همه چیز می شود، از مرورگر و پهنای باند گرفته تا برنامه نویسی و پروتکل‌ها.

قانون: محدودیت‌های وب و رسانه اینترنت را شناخته و به آن احترام بگذارید.

حال، با توجه به محیط طراحی وب، در نهایت طبقه‌بندی سایت‌ها را به پایان می‌بریم، از سایت‌هایی که مطابق استاندارد‌ها، سبک، کاربر پسند، آگاهی دهنده، و پر کاربرد تا دسته‌ای که مختص تنها یک مرورگر، غیر قابل استفاده، و یا آن‌هایی که پهنای باند چند‌رسانه‌ای‌شان آنان را به عنوان «نسل بعدی» معرفی می‌کند. با همه این اوصاف ، این مقایسه نشان می‌دهد که تمام سایت‌های خوب باید یکسان باشند؟ خیر، این‌طور نیست.

انطباق در مقابل نوآوری

بسیاری از طراحان وب حس می‌کنند که نظریه‌های طراحی و طبقه‌بندی طراحی سایت انطباق و هم‌شکلی را افزایش داده و نوآوری را در نطفه خفه می‌کنند. درست است که پیروی همراه با زیاده‌روی از قالب‌های طراحی مانند طرح «بالا – چپ – پایین» و یا چسبیدن زیاده از حد به شیوه‌های رایجی مثل قرار دادن آرم سازمان در گوشه سمت چپ بالای صفحه وب برخی از گزینه‌های طراحی صفحه را محدود خواهد کرد؛ طراحان دلیل این عرف‌ها را اشتباه گرفته‌اند. به این فکر کنید که هر چند می‌شود کتاب را به صورت صفحه‌های مثلثی طراحی کرد ولی کتاب‌های اندکی به این شکل طراحی شده اند. هزینه‌های بالای تولید، بد قوارگی و نا‌آشنایی خواننده با چنین شکلی می‌تواند کتاب مثلثی را یک گزاره مخاطره‌آمیز جلوه دهد. بسیاری از کتاب‌ها مربع یا مستطیل شکل دارای جلدی متمایز، صفحه عنوان، فهرست مطالب، فصل‌های جدا جدا، و غیره هستند. آیا همه این عرف‌ها دست و پای طراح کتاب را می‌بندد؟ بعضی‌ها ممکن است بگویند بله؛ ولی در همین محدودیت‌های شرح داده شده در کتابی مدرن باز هم می‌توان خلاقیت به خرج داد. همین مسئله درباره طراحی وب هم صدق می‌کند. رابط کاربری گرافیکی (GUI) طراحی برای برنامه‌های نرم افزاری تحت تاثیر استاندارد‌های رابط کاربری وب قرار دارد با این حال ایده‌های جدیدی نیز ظهور کرده‌اند. طراحان مجبورند از قراردادهای گزینه‌های ناوبری، مکان‌یابی ناوبری، رنگ‌ها و غیره پیروی کنند. این ایده‌ها طراحی را محدود نمی‌کند؛ تنها محدودیت‌هایی برای شکل سایت‌ها در نظر می‌گیرد طوری که کاربران در مراجعه به سایت‌ها، با اشکال عجیب و غریب و کاملاً متفاوت روبرو نشوند.

قانون: از عرف رابط کاربری گرافیکی و رابط وب به تناسب پیروی کنید.

همه این « نظریه‌های طراحی» کلی صحنه را برای یادگیری طراحی سایت آمده می‌سازند، اما وقتی که این نظریه‌ها را در سایتی واقعی به کار می بندید، بسیار خاص‌تر می‌شوند. کوتاه سخن این‌که، مطالب زیادی برای گفتن هست، پس بیایید شروع کنیم.

منبع: فرم و کارکرد طراحی وب